سیستم های پرورش بز و گوسفند

ساختمان و تأسیسات مورد نیاز برای پرورش بز
عمولا یک جایگاه ساده که از سه طرف با دیوار محصور و از یك طرف باز باشد، بسیاری معمولا از نیازهای فیزیولوژیک بزهای شیری نظیر تهویه، نور و سایه مناسب را مرتفع می کند. در زمستان برای گرم شدن محل نگهداری بزها بهتر است طرف باز جایگاه را با برزنت، پلاستیک و بسته های کاه به خوبی پوشاند. همچنین در تابستان و بخصوص در مناطق بسیار گرم برای خنک شدن بهتر دامها، بهتر است از بادبزن های برقی و سیستم مه پاش در برخی قسمت های سایه بان استفاده شود. برقراری جریان هوای تازه در جایگاه نگهداری بز برای تأمین اکسیژن کافی و دفع گازهای مضر، آلاینده ها و دفع حرارت اضافی بسیار حائز اهمیت است. بز نسبت به وزش باد شدید و کوران هوا حساس بوده، بنابر این برای برقراری تهویه در جایگاه باید از ایجاد کوران جلوگیری نمود. به این دلیل جایگاه استراحت بزها باید پشت به باد ساخته شده و یا در آن از بادشکن استفاده شود.
محوطه گردش بزها باید دارای نور طبیعی و تهویه مناسب باشد و ابعاد آن با تعداد دامی که در آن نگهداری می­شود، متناسب باشد. پیش بینی انبار علوفه، آخورها، آبشخورها، انبار ذخیره کود، محل قرنطینه و درمان، محل شیردوشی و تجهیزات جانبی آن از دیگر مواردی است که باید در ساخت یک جایگاه پرورش بز به آن اشاره کرد.

مشخصات گوسفنده زنده پرواری
بهترین سن برای پروار بندی سن 4 تا 5 ماهگی است وپایان آن 8 الی 9 ماهگی است. نژادهای سنگین وزن مانند گوسفند نژاد مهربان برای پروار بندی مناسب بوده زیرا قدرت بیشتری دارند .گوسفندای زنده کوتاه اندام برای پروار بندی بسیار مناسب بوده  عمل پروار بندی در بره های زنده جوان و گوسفندان بالغ و پیر انجام میشود برای پروار بندی از نژادهای گوسفند زنده مهر بانی و گوسفندزنده افشاری استفاده شود بهتری سن برای پروار بندی سن 4 تا 6 ماهگی و پایان ان 8 الی 9 ماهگی است . در تغذیه گوسفنده زنده پرواری باید از علوفه خشبی و مواد کنسانتره استفاده نمود گوسفنده زنده مهربان و گوسفندافشاری جزو نژادهای پر توقع بوده و برای پروار بندی ان بایستی جیره متعادل تهیه شود .

شرایط محل جایگاه گوسفند
-محـل جایـگاه دام بایـد از زمینهـای اطـراف آن بلندتـر باشـد تـا از ورود آبهـای جـاری بـه محـل نگهـداری دام ها جلوگیری شود.
-محـل جایـگاه بایـد از خانه هـای مسـکونی فاصلـه داشـته باشـد، امـا ایـن فاصلـه نبایـد بـه انـدازه ای باشـد که دامدار در نگهداری دام دچار مشکل شود.
-در مناطق سردسير جايگاه بايد رو به آفتاب و بر خالف جهت وزش بادهاي غالب منطقه باشد.
-جهت وزش بادهای فصلی باید از مناطق مسکونی به سمت دامداری باشد.
-زمین باید دارای یک شیب مناسب برای هدایت آبهای جاری و فاضلاب های تولیدشده از دامداری باشد.
-ساختمان جایگاه دام باید طوری باشد که از نور خورشید به مقدار زیادی استفاده شود.

انواع جایگاه پرورش دام:
 سه نوع جایگاه برای گوسفند و بز در نظر میگیرند:
جایـگاه بـاز: ايـن جايـگاه از چهـار طـرف بـاز و فقـط دارای سـقف به صـورت سـایه بان اسـت و بـرای مناطق گـرم و خشـک مناسـب اسـت(در ایـران نواحـی فـات مرکزی و اسـتانهای شـرقی) ً
جایـگاه نیمه بـاز: جايـگاه نيمه بـاز داراي سـه ديـواره جانبـي بـوده و مسـقف اسـت، معمـوال آن کاملا بـاز و بـه بهاربنـد متصـل اسـت، ایـن نـوع جایـگاه بـراي مناطـق معتـدل و گـرم و مرطـوب مناسـب اسـت(نواحی اطـراف دریـای خـزر و سـواحل جنوبـی).
 جایـگاه بسـته:ً ايـن جایـگاه کامال بسـته و مسـقف اسـت، جایـگاه بسـته توسـط درب و پنجره ها بـه فضاي آزاد راه پيـدا ميکنـد و بـراي مناطـق سردسـير مناسـب اسـت(محدوده رشـته کوههـای البـرز و زاگـرس و برخـی نقـاط پراکنـده در نواحـی مرکـزی)
لازم بـه گفتـن اسـت کـه جایـگاه بسـته را میتـوان در مناطـق آب و هوایـی مختلـف مـورد اسـتفاده قـرار داد. جایـگاه مدنظـر مـا بـرای پـرورش دام نیـز همیـن جایگاه بسـته اسـت.
 
مشخصات ظاهری دام مناسب پروار

 لازم اسـت پرواربنـد بـه هنـگام خريـد بره(بزغالـه) پـرواري اطالاعاتـي از وضعيـت و تيـپ بدنـي دامهـاي گوشـتي و برخـي خصوصيـات ظاهـري ايـن دامهـا داشـته باشـد تـا انتخـاب او منجـر بـه خريـد دامهايي بـا توان پـرواري بهتـر و سـالمتر گـردد. بـره مناسـب بـراي پرواربنـدي بايـد داراي:
-دست و پاي كوتاه
-رانهاي قوي گردن تا حد ممكن كوتاه
-بدن بدون زاويه و فشرده و تا حد ممكن طويل
-عرض سينه پهن
-پاهاي جلو بهم نزديك نبوده و دستها و پاها به صورت چهار ستون مستقيم و متقارن زير بدن قرار گرفته باشند.


انواع نژادهای برتر بز و گوسفند

انواع نزاد برتر بز در ایران

1-بز نژاد نجدی
بز نجدی یکی از مشهوترین نژادهای بز ایرانی است که با نژادهای دیگر آمیختگی زیادی پیدا کرده است.
ویژگی های ظاهری بز نجدی:
دست و پا بلند و باریک
رنگ بدن: اغلب قهوه ای تیره و گاها زرد آهویی یکدست تا سفید
پوستی براق و لطیف با موهای کوتاه
گوشهای عریض و افتاده
سری باریک با نیمرخی صاف و دو منگوله زیر گردن
معمولا یک خط سیاه از قسمت پشت سر تا نوک دم این بزها دیده میشود.
بز نر و ماده نجدی در انواع شاخ دار و بی شاخ دیده می شوند اما به طور کلی بزهای نجدی شاخ دار بیشتر از بزهای نجدی بیشاخ است

ویژگی های تولیدی بز نجدی:
میانگین طول دوره شیردهی: ۲۰۰ روز
میانگین میزان تولید شیر در یک دوره شیردهی:۱۸۰ لیتر
وزن تقریبی در هنگام تولد: ۳ کیلوگرم
میانگین وزن در زمان شیرگیری: ۱۲ کیلوگرم
وزن تقریبی در هنگام بلوغ: ۳۴ کیلو گرم
درصد دوقلوزایی: ۴۶ %
درصد چربی شیر: حدود ۴ %

2-بز نژاد تالی
تراکنش بز تالی: استان هرمزگان مخصوصا شهرستانهای میناب، بندر لنگه، بندر عباس، بندر خمیر وجزایر قشم
ویژگی های ظاهری بز تالی:
دست و پای ظریف
رنگ بدن: قهوهای سوخته تا روشن
گوشهای کوچک
پوشش مویی کوتاه و براق
فاقد شاخ

ویژگی تولیدی بز تالی:
میانگین طول دوره شیردهی: ۱۲۰ روز
میانگین میزان تولید شیر در یک دوره شیردهی:۱۰۰ لیتر
وزن تقریبی در هنگام تولد: ۲٫۵ کیلوگرم
میانگین وزن در زمان شیرگیری: ۱۰ کیلوگرم
وزن تقریبی در هنگام بلوغ: ۳۰ کیلو گرم
درصد دوقلوزایی: ۲۷ %

3-بز نژاد مرخز
پراکنش بز مرخز: استان های استانهای کرمانشاه، آذربایجان غربی، کردستان و استان های کردنشین ترکیه و عراق بیشترین تمرکز جمعیت این بزهاست. در گذشته تعداد این بزها بسیار بیشتر از جمعیت فعلی آنها بوده است.
ویژگی های ظاهری بز مرخز:
پاهای باریک و کوتاه
رنگ بدن: موی این بز بیشتر به رنگ بیشتر به رنگ قهوه ای روشن تا تیره بوده و گاها سفید یا نباتی، سیاه و شکلاتی است. عشایر کرد لباس های محلی خود را از موی قهوه ای این دام ها می سازند. رنگ قهوه ای این بزها نیازی به رنگریزی مجدد ندارد و رنگ سفید موی این بز از نظر صنعتی با ارزشتر است زیرا خاصیت رنگ پذریری دارد.
جثه کوچک
پوزه باریک بوده و در قسمت صورت کرک دیده نمی شود. کمی کرک در قسمت پیشانی این نژاد معمولا وجود دارد.
اندازه سر متوسط و مثلی شکل

ویژگی های تولیدی بزمرخز:
میانگین طول دوره شیردهی: ۱۹۶ روز
مقدار تولید شیر در یک دوره شیردهی:۱۵۰ لیتر
وزن در زمان تولد: ۲٫۶ کیلوگرم
وزن تقریبی در زمان شیرگیری: ۱۵ کیلوگرم
وزن در دوران بلوغ: ۴۰ کیلو گرم
درصد دوقلوزایی: ۳۳ %
درصد چربی شیر: ۴٫۵ %

4-بز نژاد کرکی رائینی
پراکنش بز رائینی: کوههای خبر در بافت منطقه اصلی پرورش این بز بوده است اما در زمان قشلاق عشایر این بز به مناطق گرمسیری و جنوب کرمان نیز برده شده و هم اکنون پرورش داده میشود.
ویژگی های ظاهری بزکرکی رائینی:
غالبا شاخ دار هستند. بز نر رائینی شاخ ضخیم و تا حدودی پیچیده و بز ماده آن شاخ ظریف و باریک دارد. شاخ های این بز معمولا خمیده هستند.
گردن اغلب کوتاه و پوشیده از کرک و موست. کرک این ناحیه زودتر از کرک دیگری نواحی بدن این بز می ریزد.
۳۰ درصد بدن این بز از کرک و ۷۰ درصد از مو پوشیده شده است.
دارای پستان هایی قیفی شکل، نرم و اسفنجی
گوشهایی متوسط
طول الیاف کرک بز رائینی ۲۳ تا ۳۰ سانتی متر است

ویژگی های تولیدی بزکرکی رائینی:
متوسط طول دوره شیردهی: ۱۵۰ روز
میزان تولید شیر در یک دوره شیردهی:۵۰ لیتر
وزن در هنگام بلوغ: ۳۲ کیلو گرم
درصد دوقلوزایی: ۳ %
درصد چربی شیر: حدود ۴ %
میانیگین تولید کرک سالیانه: ۰٫۵ کیلوگرم

5-بز نژاد خلخالی
پراکنش بز خلخالی: دشت مغان و شهرستان خلخال و بخشهایی از استان آذربایجان شرقی.

ویژگی های ظاهری بز خلخالی:
رنگ بدن: سیاه و گاهی روشن است.
پوشش بدن بز خلخالی از موهای بلند و ضخیم است.
گوشهای پهن و کوتاه

ویژگی های تولیدی بز خلخالی:
میانگین تولید شیر در یک دوره شیردهی:۱۳۰ لیتر
وزن در هنگام بلوغ: ۴۰ کیلو گرم

6-بز بومی سیستان و بلوچستان
پراکنش: تمام بخش های استان سیستان و بلوچستان

ویژگی های ظاهری بز بومی سیستان و بلوچستان:
رنگ بدن: رنگ این بز اغلب سیاه، قهوه ای و سفید است.
جثه بزرگ که در نتیجه آن بز بومی سیستان و بلوچستان در شرایط مساعد توان بالایی در تولید شیر خواهد داشت.
بزهای نز اغلب دارای شاخ و بزهای ماده فاقد شاخ هستند.
این بزها موی زیادی دارند و د قسمت زیر گلو مویی به عنوان ریش دارند. روی پیشانی این بزها نیز دسته مویی یعنی همان کاکل قرار گرفته است.
دست و پا پوشیده از مو
نیم رخ سر صاف و مستقیم بوده ستون فقرات راست است

ویژگی های تولیدی بز بومی سیستان و بلوچستان:
میزان تولید شیر روزانه: ۱٫۵ لیتر
وزن در هنگام بلوغ: ۳۰ کیلو گرم
درصد دوقلوزایی: ۳۰ %
میانیگین تولید کرک سالیانه: ۰٫۷۵ کیلوگرم

انواع نزاد برتر گوسفند در ایران

1- نژاد گوسفند افشاری
پرورش گوسفندان  نژاد ایرانی افشاری  بسیار با صرفه است. زیرا دارای گوشت و پشم عالی می باشند. زادگاه اصلی نژاد گوسفندان افشاری به  زنجان مربوط می شود ولی در حال حاضر در 15 استان دیگر در ایران پرورش داده می شود. این نژاد جزو گوسفندان پرفروش می باشند که دارای بهترین گوشت و سرعت بالای رشد می باشند. در برابر سرما مقاومت دارند و می تواند دو قلوزایی داشته باشند. کم و کیفیت پشم های آن ها جزو موارد خوب می باشد.

2- نژاد گوسفند مهربان
گوسفند نژاد مهربان از نژادهای دوقلوزای ایرانی است که سنگین وزن هم می باشد. زادگاه اصلی این گوسفند همدان بوده ولی در استان های زنجان و کردستان هم پرورش داده می شود. شکل ظاهری آن دارای سر و صورتی  بدون پشم می باشد و همچنین در زیر شکم گوسفند هم پشم ندارد. گوسفند نر مهربان شاخ دار و گوسفند ماده مهربان بدون شاخ است. رنگ نژاد مهربان قهوه ای بوده که به صورت سیاه تیره و روشن می باشد.

3- نژاد گوسفند ماکویی
گوسفند ماکویی سفید رنگ بوده و دارای لکه های مشکی در اطراف چشم می باشد. پشم بدن این نژاد سفید و دارای مرغوبیت بالایی است و با تارهای بلندی که دارد در صنایع مختلف استفاده های فراوان دارد. پشم این گوسفند قابلیت رنگ پذیری بالایی را دارد و بسیار پرطرفدار است. میزان پشم آن 3 الی 5 کیلو می باشد که بستگی به جنس گوسفند متغیر می باشد. همچنین در تولید گوشت هم جزو نژاد های خوب محسوب می شود.

4- نژاد گوسفند کرمانی
نژاد گوسفند کرمانی از جمله نژادهای پرگوشت و همچنین پشمی می باشند. رنگ پشم و پوست این گوسفندان نخودی می باشد و پشم آن ها در فرش بافی و لباس ها استفاده می شود. پشم این گوسفند رنگ پذیری بالایی دارد و منشا آن کرمان و شهرهای اطراف آن دانست.

5- نژاد گوسفند سنگسری
گوسفند سنگسری بهترین گوسفند نژاد گوشتی می باشد که محصول گوشت تقریباً ٪۶۰ وزن گوسفند پیش از ذبح شدن می باشد و به نوعی از لحاظ پرواربندی بهترین گوسفند می باشد. زیست بوم این نوع گوسفند در شهرستان سمنان می باشد. دنبه ی گوسفند سنگسری بسیار کوچک تر از بقیه ی نژاد های گوسفندان است در قوچ و میش های این نژاد شاخ دیده نمی شودگوسفندان سنگسری به علت داشتن جثه ی کوچک توانایی زیادی در راه رفتن و پیمودن راه دارند و به علت کویری بودن منطقه ی زیست آن ها ، گوسفندانی بسیار مقاوم می باشند.

6- نژاد گوسفند سنجابی
گوسفند نژاد سنجابی را هم می توان پشمی و هم گوشتی دانست. سوددهی هم در پشم و هم در گوشت بسیار بالا می باشد. رنگ این نژاد سفید و نخودی می باشد که برخی از آن ها دارای لکه های قهوه ای در بخش های گردن، دست و پا می باشند. بدن گوسفندان دارای بدنی بزرگ و پر از گوشت می باشند و سود زیادی را نصیب دامداران می نماید. پشم های این نژاد بلند و ضخیم می باشد و کیفیت خوبی دارد

7- نژاد گوسفند مغانی
گوسفند مغانی ازنژاد های ایرانی در مناطق  آذربایجان شرقی می باشد که گوشتی و شیری محسوب می گردد. گوسفند مغانی دارای جثه نسبتاً حجیم و عضلانی می باشد که بیشتر در نواحی ییلاقی غرب دریای خزر و یا در دشت مغان زندگی می کند که نظر نژادی نسبتاً خالصی می باشد. گوسفند مغانی از نژادهایی می باشد که تولید بره های سنگین را زایش دارد. بره های مغانی در زمان تولد 4 کیلو دارد و در زمان شیرگیری در حدود 23 کیلو وزن دارد...

8- نژاد گوسفند زل
نژاد گوسفند ایرانی زل از نوع گوشتی می باشد و سرشار از انواع پروتئین و ویتامین است. این نژاد بدون دنبه می باشند و دارای دست و پاهای بلند می باشند. برای پیاده روی در کوهستان توانایی بالایی دارند. این نژاد بیشتر در منطقه های کوهستانی و جنگل ها پرورش داده می شود. این نژاد بین گوسفندان اهلی و وحشی می باشد و دارای هیکل کوچک و سبکی می باشد. البته پوست این نژاد دارای کیفیت بالایی نیست و ضخامت کافی را ندارد.این نژاد در دو فصل بهارو پاییز جفت گیری می نمایند.

9- نژاد گوسفند تالشی
نژاد گوسفند تالشی همان طور که از اسمش مشخص است از منطقه گیلان و تا ارتفاعات حیران پرورش می یابد. این نژاد گوسفندان مشابه گوسفندان زل هستند ولی از لحاظ هیکل بزرگ تر می باشند ولی دنبه کوچکی دارند. رنگ نژاد گوسفند تالشی نخودی و یا سفید می باشد که بخش هایی از بدن دارای لکه های قهوه ای روشن و تیره دارد

10- نژاد گوسفند فشندی
نژاد گوسفند فشندی از نژاد های ایرانی است که مبدا اصلی آن ساوجبلاغ می باشد. نژاد گوسفند فشندی گوشتی و شیری می باشد و رنگ آن در ابتدا قهوه‌ای روشن تا قهوه‌ای تیره و سپس کرم می باشد. این گوسفند مشابه گوسفند زندی می باشد و دارای هیکل بزرگی می باشد. از لحاظ تولید پشم نیز این نژاد دارای پشم ضخیمی می باشد. جثه نژاد گوسفند فشندی متوسط تا بزرگ است و دارای رنگ های کرم، قهوه ای روشن و قرمز می باشد.

---